DEHB tipleri, (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), üç farklı alt türde toplanır: Dikkat Eksikliği Tipi, Hiperaktivite-Dürtüsellik Tipi, ve Kombine Tip. Bu türlerin her biri farklı belirtilerle kendini gösterir. İşte detaylı bir açıklama:
1. Dikkat Eksikliği Tipi
Bu türde dikkat eksikliği belirtileri ön plandadır ve hiperaktivite belirtileri ya çok azdır ya da hiç yoktur.
Belirtiler:
- Görevlerde dikkatini sürdürmekte zorlanma.
- Detaylara önem vermeme ve sık sık hata yapma.
- Talimatları takip etmekte zorlanma (örneğin, ödev veya projeleri yarıda bırakma).
- Günlük işlerde unutkanlık (örneğin, randevuları veya eşyaları unutma).
- Organizasyon ve planlama sorunları (işleri sıraya koyamama).
- Uzun süre dikkat gerektiren görevlerden çabuk sıkılma.
- Sık sık eşyalarını kaybetme (örneğin, telefon, anahtar, kalem).
Kimlerde Daha Yaygındır?
- Bu tip genellikle kız çocuklarında ve kadınlarda daha sıktır.
- Hiperaktif davranışlar göstermediği için fark edilmesi daha zordur.
2. Hiperaktivite-Dürtüsellik Tipi
Bu türde hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri öne çıkar. Dikkat eksikliği belirtileri minimaldir veya belirgin değildir.
Belirtiler:
- Sürekli kıpırdanma veya hareket etme ihtiyacı (örneğin, oturması gereken yerlerde sürekli kalkma).
- Sessiz aktivitelerde bulunamama (örneğin, sessiz bir şekilde kitap okumakta zorlanma).
- Çok konuşma ve başkalarının konuşmalarını sık sık kesme.
- Sırasını beklemekte zorlanma (örneğin, oyunlarda veya kuyrukta beklerken).
- Düşünmeden harekete geçme (örneğin, tehlikeli davranışlar).
- Sabırsızlık ve hemen yanıt verme eğilimi (örneğin, soruyu tamamlamadan cevap verme).
Kimlerde Daha Yaygındır?
- Bu tip genellikle erkek çocuklarında daha sıktır.
- Özellikle okul çağında daha belirgindir. Çünkü fiziksel hiperaktivite dikkat çeker.
3. Kombine Tip
Kombine tip, dikkat eksikliği ve hiperaktivite-dürtüsellik belirtilerinin bir arada görüldüğü türdür. Bu kişilerde her iki alandaki semptomlar neredeyse eşit derecede belirgindir.
Belirtiler:
- Hem odaklanma sorunları hem de aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtileri bulunur.
- Görevlerde dikkati sürdürmekte zorlanma.
- Aşırı hareketlilik (örneğin, yerinde duramama veya sürekli bir şeylerle meşgul olma).
- Düşünmeden konuşma veya hareket etme.
- Talimatları takip edememe ve işleri yarıda bırakma.
Kimlerde Daha Yaygındır?
- Kombine tip, çocuklarda ve yetişkinlerde en yaygın görülen DEHB türüdür.
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerinin her ikisinin de eşit ölçüde yaşandığı bir tablo oluşturur.
DEHB Tipleri Arasında Hangisi Zorlayıcıdır?
- Dikkat Eksikliği Tipi: Daha az fark edilir. Dolayısıyla genellikle tanı ve tedavi süreci gecikir.
- Hiperaktivite-Dürtüsellik Tipi: Sosyal çevreye etkisi daha belirgin olduğu için genellikle daha erken teşhis konur. Ama sosyal ilişkilerde daha fazla zorluk yaratması mümkündür.
- Kombine Tip: Hem dikkat hem de hiperaktivite sorunlarının bir arada olması nedeniyle yönetimi daha karmaşıktır.
DEHB Tipleri Tedavide Önemli mi?
- Hedeflenen Müdahaleler: Farklı tiplerde, öne çıkan belirtileri ele almak için özelleşmiş müdahaleler gerekir. Örneğin, dikkat eksikliği baskın tipte organizasyon becerilerine odaklanmak daha önceliklidir. Oysa, hiperaktivite-dürtüsellik tipinde davranış kontrolü üzerinde çalışmak daha önemlidir.
- Kombinasyon Terapi: Bireyin ihtiyaçlarına göre psikoterapi, ilaç tedavisi ve çevresel düzenlemeler bir arada kullanılır.
- Bireyselleştirilmiş Planlama: Her bireyin belirtileri, yaşam koşulları ve ihtiyaçları farklıdır. DEHB tipi, tedaviyi kişiselleştirmek için kritik bir unsurdur.
Sonuç olarak, DEHB tipinin belirlenmesi doğru tedavi stratejilerinin geliştirilmesi için temel bir adımdır.
