DEHB tipleri ve tedavi yaklaşımları farklılık gösterir. Çünkü her tipin belirtileri ve zorlukları birbirinden farklıdır. Ancak bu farklılıklar genellikle tedavi yöntemlerinin uygulanma şekli ve odak noktalarında ortaya çıkar. DEHB tedavisinde kullanılan genel yöntemler arasında ilaç tedavisi, davranış terapisi, psikoeğitim ve yaşam tarzı değişiklikleri yer alır.
İşte DEHB türlerine göre tedavi farklılıklarının detayları:
1. Dikkat Eksikliği Tipi Tedavisi
Bu türde odaklanma, dikkat süresi ve organizasyon zorlukları ön plandadır, bu nedenle tedavi bu alanlara odaklanır.
Tedavi Yaklaşımları:
- İlaç Tedavisi:
- Dikkat eksikliği olan bireylerde, dikkat ve odaklanmayı artıran uyarıcı ilaçların (örneğin, metilfenidat veya amfetamin) kullanımı yaygındır. Ülkemizde sadece metil fenidat 3 farklı formda mevcuttur.
- Eğer uyarıcı ilaçlar uygun değilse, uyarıcı olmayan ilaçlar örneğin, atomoksetin tercih nedenidir.
- Davranış Terapisi:
- Organizasyon ve zaman yönetimi becerilerini geliştirmek için bireysel terapi.
- Odaklanmayı artırmak için mindfulness veya dikkat artırıcı stratejiler.
- Eğitim ve Destek:
- Özellikle çocuklarda, öğretmenlerin sınıf içi desteği önemlidir.
- Ebeveynlere de çocuklarının odaklanmasını artırmaya yönelik stratejiler sunmak önemlidir.
- Teknoloji Kullanımı:
- Hatırlatıcılar, yapılacaklar listesi uygulamaları veya zaman yönetimi araçları.
2. Hiperaktivite-Dürtüsellik Tipi Tedavisi
Bu türde davranış kontrolü, daha sabırlı ve dürtüselliği azaltmaya yönelik tedavi yöntemleri öne çıkar.
Tedavi Yaklaşımları:
- İlaç Tedavisi:
- Hiperaktivite ve dürtüselliği azaltmak için uyarıcı ilaçlar etkindir.
- Dürtüsellik ön planda ise atomoksetin veya guanfacin gibi uyarıcı olmayan ilaçlar etkili
- Davranış Terapisi:
- Dürtü kontrolü üzerine yoğunlaşan teknikler.
- Sosyal becerileri geliştirmek için grup terapileri veya rol yapma aktiviteleri.
- Hiperaktiviteyi yönetmek için sakinleşme teknikleri (örneğin, derin nefes alma veya gevşeme egzersizleri).
- Fiziksel Aktivite ve Enerji Yönetimi:
- Fazla enerjiyi yönetmek için düzenli egzersiz örneğin, spor veya açık hava aktiviteleri.
- Sınıf ve İş Ortamı Destekleri:
- Sık hareket etmeye izin veren oturma düzenleri (örneğin, esnek sınıf oturma düzeni).
3. Kombine Tip Tedavisi
Bu tür, hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite-dürtüsellik belirtilerini içerdiği için tedavi daha kapsamlı ve bütünsel olmalıdır.
Tedavi Yaklaşımları:
- İlaç Tedavisi:
- Kombine tipte genellikle uyarıcı ilaçlar kullanılır, çünkü hem dikkat eksikliğini hem de hiperaktiviteyi yönetmede etkilidir.
- Tedavi kişiye özel olarak ayarlanmalıdır. Farklı ilaç kombinasyonları denenebilir.
- Davranış Terapisi:
- Hem organizasyon becerilerini geliştirmek hem de dürtüsellik ve hiperaktiviteyi kontrol etmek için çift odaklı terapi uygulanır.
- Hem bireysel hem de aile terapisi faydalıdır.
- Eğitim ve Psikoeğitim:
- Çocuklar için okul destek programları; yetişkinler için iş yerinde yapılandırılmış destekler.
- Ebeveynler ve öğretmenler için DEHB’yi anlama ve destekleme eğitimleri.
- Multidisipliner Yaklaşım:
- Kombine tipte genellikle psikiyatrist, psikolog, öğretmen ve ebeveynlerin ortak çalışması gerekir.
- Hem dikkat sorunlarını hem de hiperaktiviteyi yönetmek için entegre bir plan yapılır.
DEHB Tipleri ve Tedavi Benzerlikleri
- Tüm DEHB türlerinde ilaç tedavisi ve davranış terapisi yaygın ve etkili seçenlerdir.
- Kişiye özel bir yaklaşım her zaman önemlidir.
- Yaşam tarzı değişiklikleri (düzenli uyku, sağlıklı beslenme ve egzersiz) her türde destekleyici rol oynar.
DEHB Tipleri ve Tedavi Kişiye Göre Uyarlama
- Çocuklar İçin: Daha çok aile ve okul odaklı müdahaleler uygulanır. Öğretmen desteği, ebeveyn rehberliği ve oyun terapisi gibi yaklaşımlar önemlidir.
- Yetişkinler İçin: İş yönetimi, zaman yönetimi ve stres azaltmaya yönelik stratejiler öne çıkar. Ayrıca, yetişkin DEHB’si için bireysel koçluk da faydalıdır.
Her bireyin semptomlarının şiddeti ve yaşamına etkisi farklı olduğundan, tedavi mutlaka kişiye özel planlanmalıdır.
