DEHB’de aile ve çevre ilişkileri bağlamında sorun ortaya çıkması sürpriz değildir. Yani DEHB’nin etkileri bireyin yalnızca kendisiyle ilgili ve sınırlı değildir. Dolayısıyla, aile bireyleri, eşler, arkadaşlar ve çevreye de bazı sorumluluklar düşer. Sonuçta, onların sağladığı anlayış ve destek ile ilişkiler güç kazanır ve DEHB’li bireyin yaşam kalitesi artar.
1. DEHB’de Aile ve Çevre İlişkileri Nasıl Dengelenir?
Anlayış ve Empati Gösterin
- DEHB bir tercih veya irade sorunu değildir. Bu durumun, nörogelişimsel bir bozukluk olduğunu anlayın.
- Bireyin yaşadığı dikkat dağınıklığını, dürtüselliği veya unutkanlığı “tembellik” ya da “umursamazlık” olarak yorumlamayın.
- Onları yargılamadan dinlemeye çalışın.
Olumlu ve Destekleyici Olun
- Özellikle, küçük başarılarını bile övün. Olumlu geri bildirimler, bireyin özgüvenini artırır.
- Eleştiri yerine çözüm odaklı bir dil kullanın.
- Örneğin: “Bu işi neden yapamadın?” yerine “Bu işi tamamlamak için neye ihtiyacın var?” diyebilirsiniz.
Rutinler Oluşturup Sürdürün
- DEHB’li bireyler yapılandırılmış bir çevrede daha iyi işlev gösterir.
- Günlük bir rutin oluşturmalarına yardımcı olun. Örneğin:
- Sabah uyandığında yapması gerekenler (kahvaltı, giyinme vb.).
- Akşam yatmadan önceki rutinler (diş fırçalama, ertesi gün için plan yapma).
Hatırlatıcılar ve Görsel Destek Kullanın
- Notlar, takvimler ve yapılacaklar listeleri gibi görsel araçlarla destek sağlayın.
- Görevlerini hatırlatmak için telefon alarmları veya post-it notları uygundur.
Streslerini Azaltmaya Yardımcı Olun
- Dikkat dağıtıcı ortamları sınırlayın (örneğin, gürültü veya dağınık bir çalışma alanı).
- Onlara mola vermeleri için alan tanıyın.
2. DEHB’de Aile ve Çevre İlişkileri: Ebeveynlere Öneriler
Sabırlı ve Anlayışlı Olun
- Çocuğunuzun davranışlarını kişisel algılamayın. Örneğin, dikkatsizlikten kaynaklanan unutkanlık kasıtlı değildir.
- Sabırlı olun ve davranışlarına açıklık getirmek için rehberlik edin.
Pozitif Pekiştirme Kullanın
- Olumlu davranışlarını fark edin ve ödüllendirin. Örneğin:
- “Bugün ödevini zamanında tamamladığın için seninle gurur duyuyorum!”
- Eleştiriden kaçının. Bunun yerine teşvik edici bir dil kullanın.
Net Kurallar ve Sınırlar Belirleyin
- Çocuğunuzun özellikle günlük sorumluluklarını anlamasını kolaylaştıracak net kurallar koyun.
- Kuralları tutarlı bir şekilde uygulayın. Belirsizlik DEHB’li çocuklar için kafa karıştırıcıdır.
Düzenli Rutinler Oluşturun
- Çocuğunuzun her gün aynı saatlerde örneğin, yemek yemesi, uyuması ve ders çalışması için bir rutin oluşturun.
- Rutinler, çocukların ne bekleyeceğini bilmesini sağlayarak onları rahatlatır.
Eğitimi Destekleyin
- Okuldaki öğretmenlerle iş birliği yapın. Çocuğunuzun ihtiyaçlarını anlamalarını sağlayın.
- Gerekirse bireyselleştirilmiş eğitim planları oluşturulması için destek talep edin.
Duygusal Destek Sağlayın
- Çocuğunuzun yaşadığı zorlukları anlayarak onu dinleyin.
- Onun kendini ifade etmesine izin verin ve duygusal ihtiyaçlarına duyarlı olun.
3. Partnerlere Öneriler
DEHB Hakkında Bilgi Edinin
- Partnerinizin yaşadığı zorlukları anlamak için DEHB hakkında bilgi sahibi olun.
- DEHB’nin belirtilerini ve ilişkinize nasıl yansıdığını anlamak, yanlış anlamaları önler. İlaveten, ilişkinizi sürdürme motivasyonu sağlar.
Sabırlı ve Destekleyici Olun
- DEHB’li partnerinizin dikkat eksikliği, dürtüsellik veya unutkanlık gibi davranışlarının kasıtlı olmadığını anlayın.
- Eleştirmek yerine destekleyici bir dil kullanın. Örneğin:
- “Bu konuda zorlandığını fark ettim, sana nasıl yardımcı olabilirim?”
Görevleri Bölüşün
- Partnerinizle birlikte günlük sorumlulukları paylaşın. Ayrıca, işleri küçük parçalara bölün.
- Görevlerin öncelik sırasına göre organize edilmesine yardımcı olun.
İletişimi Güçlendirin
- Partnerinizin duygularını ve düşüncelerini ifade etmesine izin verin.
- Tartışmalar sırasında sabırlı olun ve sorunu çözmeye odaklanın.
Planlama ve Organizasyon Araçları Kullanın
- Birlikte bir takvim veya yapılacaklar listesi oluşturun. Böylece, partnerinizin görevlerini takip etmesine yardımcı olursunuz.
- Hatırlatıcılar ve alarmlar, önemli tarihlerin veya randevuların unutulmasını önleyebilir.
Destek Grubu ve Terapi Düşünün
- Partnerinizle birlikte örneğin çift terapisine katılmak da faydalıdır. Bu, DEHB’nin ilişkinizi nasıl etkilediğini anlamanızı sağlar. Ayrıca, daha kolay çözüm üretmenize katkı yapar.
- DEHB’li bireyler için grup terapileri, eşler için destek grupları faydalı olabilir.
4. Arkadaşlık İlişkilerini Güçlendirme Yolları
Dinleme Becerilerini Geliştirin
- Arkadaşlarınız konuşurken onları gerçekten dinlemeye odaklanın.
- Dikkatiniz dağılmaya başladığında bunu fark edip konuşmaya geri dönmeye çalışın.
Dürtüselliği Kontrol Edin
- Sohbet sırasında söz kesmeden önce duraklamayı, örneğin bir nefes almayı deneyin.
- Ani tepkiler vermekten kaçınmak için kendinize birkaç saniye düşünme payı bırakın.
Planlama ve Organizasyon
- Arkadaşlarınızla yaptığınız planları bir yere yazın veya telefonunuza hatırlatıcı kurun.
- Sosyal etkinliklerde geç kalmamak veya unutkanlık yaşamak için önceden hazırlık yapın.
Duygusal Destek Sağlayın
- Arkadaşlarınızın ihtiyaçlarını anlamaya çalışın ve destekleyici olun.
- Kendinizi ifade ederken açık ve samimi olun.
Sosyal Becerilerinizi Geliştirin
- Grup terapileri veya sosyal beceri atölyelerine katılarak iletişim becerilerinizi geliştirebilirsiniz.
- Özellikle, karşılıklı saygı ve anlayış ilişkilerinizi güçlendirir.
Sonuç
Özetle, DEHB’li bireylerin aile, partner ve arkadaşlarıyla olan ilişki sorunlarını çözmek mümkündür. Karşılıklı çaba, doğru yaklaşımlar ve destekleyici bir tutumla genellikle ilişki kalitesi artar. İletişim, empati ve sabır, bu ilişkilerin temel taşlarıdır.
DEHB’de Aile ve Çevre İlişkileri
